Αμπελώνας της Σαντορίνης κάτι περισσότερο από έναν αμπελώνα.
Το αμπέλι αποτελεί σήμερα την πιο παγκοσμιοποιημένη καλλιέργεια μιας και το ταξίδι του από την Ευρώπη στον υπόλοιπο κόσμο έτυχε εξαιρετικής υποδοχής.
Σήμερα παντού στον κόσμο συναντά κανείς πανέμορφους και ενδιαφέροντες αμπελώνες με ιδιαίτερα στοιχεία, κάποιοι μάλιστα τυγχάνουν της προστασίας της Unesco, κανένα όμως από όλα τα αμπελοτόπια του κόσμου δεν μπορεί να συγκριθεί με το ιστορικό αμπελοτόπι της Σαντορίνης, που αποτελεί κάτι περισσότερο από έναν αμπελώνα.
Ένα ιστορικό οινοπέδιο με ηλικία μεγαλύτερη από 4.000 χρόνια και με μια καταπληκτική ιστορική συνέχεια, αφού η μοναδική του διακοπή ήταν για διάστημα 2 – 3 αιώνων αμέσως μετά την μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης το 1613 π.Χ., οπότε η ηφαιστειακή τέφρα η « άσπα» σκέπασε το νησί από άκρη σε άκρη καταστρέφοντας κάθε είδος ζωής.
Η προϊστορική αμπελοκαλλιέργεια στην Καλλίστη επιβεβαιώνεται από πλήθος ευρημάτων στην πόλη του Ακρωτηρίου, όπως κάρβουνα από ξύλο αμπελιάς, διάσπαρτα γίγαρτα στον οικισμό αλλά και πλήθος ψευδόστομων αμφορέων ν και όχι μόνο.
Ο Κάδμος και στην συνέχεια οι Δωριείς του Θήρα συνέχισαν την αμπελοκαλλιέργεια στο νησί, σε ένα αφιλόξενο πλέον έδαφος λεπτό σαν πούδρα, που το μάστιζαν οι δυνατοί αέρηδες και το διάβρωναν οι χειμωνιάτικες καταιγίδες.
Χρειάστηκαν αιώνες για να μαζευτούν οι πετρωμένες μαύρες λάβες και να δημιουργηθούν οι ξερολιθιές, για να διαμορφωθούν οι πεζούλες του αμπελώνα. Όπως χρειάστηκε να επιστρατευτεί η πείρα, η υπομονή και η επιδεξιότητα του Θηραίου αμπελοκαλλιεργητή για να δημιουργήσει τα δύο μοναδικά συστήματα κλαδέματος το «γυριστό» ή «στεφανωτό» και το «κυπελλοειδές με κουλούρια» που διατηρήθηκαν αναλλοίωτα ως τις μέρες μας, περνώντας από γενιά σε γενιά. Η Ε.Ε. κατανοώντας την σπουδαιότητα των κλαδεμάτων αυτών τα στηρίζει οικονομικά ως σημαντικές περιβαλλοντικές πρακτικές.
Η συνέχεια του ιστορικού αμπελώνα της Σαντορίνης δεν διαταράχτηκε ούτε όταν το τρομερό έντομο της φυλλοξήρας του αμπελιού κατάστρεψε τους αμπελώνες όλου του κόσμου και χρειάστηκε να μπολιαστεί η αμερικάνικη άμπελος με τις Ευρωπαϊκές ποικιλίες, για να διαιωνιστεί το είδος, καθώς στο αφιλόξενο ηφαιστειακό έδαφος της Σαντορίνης δεν μπόρεσε να επιβιώσει το ημίπτερο της φυλλοξήρας.
Ο αμπελώνας της Σαντορίνης διασώζει μεγάλο αριθμό ποικιλιών αμπέλου, ορισμένες από τις οποίες είναι πανάρχαιες γηγενείς ποικιλίες των Κυκλάδων και παρουσιάζουν τεράστιο οινολογικό και επιστημονικό ενδιαφέρον. Μεταξύ των ποικιλιών αυτών κυρίαρχη ποικιλία αποτελεί το Ασύρτικο που κατατάσσεται μεταξύ των πλέον εκλεκτών λευκών ποικιλιών του παγκόσμιου αμπελώνα. Στις σκληρές εδαφοκλιματικές συνθήκες της Σαντορίνης το Ασύρτικο ανέπτυξε άριστη προσαρμογή και ιδιαίτερη χημική σύσταση ικανή να δώσει πολύ ποιοτικούς οίνους διαφορετικών μάλιστα τύπων (φρέσκοι ξηροί, παλαιωμένοι υψηλόβαθμοι, γλυκείς , ημίγλυκοι και αφρώδεις οίνοι).
Το Ασύρτικο της Σαντορίνης αποτελεί σήμερα τον πρεσβευτή του ελληνικού κρασιού στις απαιτητικές αγορές του εξωτερικού, προσελκύοντας μεγάλο αριθμό οινοποιών – επενδυτών στο νησί, παράλληλα η Σαντορίνη αναδεικνύεται σε κορυφαίο παγκόσμιο τουριστικό προορισμό με επισκέπτες πλέον καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Γίνεται βεβαίως αντιληπτό ότι οι πιέσεις στον αμπελώνα της Σαντορίνης θα γίνονται ακόμη πιο ασφυκτικές . Η ανεξέλεγκτη δόμηση αλλά και η ανάγκη για «καινοτόμες» πρακτικές στην αμπελοκομική και οινολογική διαδικασία ίσως επιφέρουν καίρια πλήγματα ώστε ο αμπελώνας της Σαντορίνης να μην είναι κάτι περισσότερο από έναν αμπελώνα, αλλά απλά ένας αμπελώνες. Η προσπάθεια για ένταξή του στα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς θεμιτή αλλά αργοπορεί, χρειάζονται άμεσα μέτρα προστασίας τόσο του αμπελώνα όσο και της Σαντορίνης στο σύνολό της , ώστε να μπορούν να μας συναρπάζουν και στο μέλλον.
